سرگذشت تلخ تنبک و سرنوشت شوم سه تار

سرگذشت تلخ تنبک و سرنوشت شوم سه تار

در گذشته ای نه چندان دور، ساز #تنبک،اهمیت چندانی در بین اهالی موسیقی نداشت و تنبک و تنبک نواز از پایگاه و منزلت بالایی در بین اهالی موسیقی برخوردار نبودند.ایشان، نواختن تنبک را چنان سهل و ممتنع و کار پیش پا افتاده ای بر می شمردند که اغلب اوقات، تصنیف خوان، نقش تنبک نواز را هم ایفاء می کرد. این امر سبب شد که موسیقی ایران در [عمل] در زمینه ریتم بسیار فقیر شود. در گذشته اصولا تصنیف خوانی [که پایه ریتمیک داشت]نسبت به آواز خوانی، امری غیر اصیل تر و عوامانه و کوچه بازاری شمرده می‌شد با تغییر اوضاع و احوال اجتماعی و ظهور تصنیف خوان‌های بنام همچون عارف و دوامی و شیدا و. تصنیف خوانی تقریبا توانست به جایگاهی ،البته نه در حد آواز، دست یابد. اما تنبک نوازی بعد از این تغییر و تحولات، همچنان به جایگاه مهمی دست نیافت.حتی با ظهور و بروز پیش درآمد و چهارمضراب و رنگ ، باز تنبک با همان سرگذشت تلخ خود ادامه حیات می داد. تلاش ابوالحسن صبا و حسین تهرانی در تغییر نگرش به این ساز و ضرب آهنگ را می توان نقطه عطفی در تاریخ موسیقی ایران دانست و چندان این موسیقی در تشنگی ریتم عطشناک بود که در فرصتی اندک شاگردان حسین تهرانی به سرعتی باور نکردنی تکنیک و جایگاه تنبک و تنبک نوازی را در وسع خویش غنا بخشیدند. اما این غفلت تاریخی از تنبک و سازهای کوبه ای و به قرائتی ریتم، چنان سهمناک بود که حتی استعداد های درخشانی همچون بهمن رجبی یا ناصر فرهنگ فر نیز نتوانستند جامع و کامل بار جبران این غفلت را بر دوش بکشند. هر چند این روزگار جوانانی تازه نفس و مستعد در زمینه تنبک نوازی ایران پا به عرصه گذاشته اند و در ادامه راه تهرانی و افتتاح و رجبی و فرهنگ فر و. در حال تلاش هستند ولی این فقدان چندان عمیق است که  گاه به ناچار تنبک نوازان ما سر به خزانه دیگران؛ همچون هند و کشورهای عربی و اروپایی فرو می برند و از ریتم ها و تکنیک ها و داشته های آنها ارتزاق می کنند. غفلت از ساز کوبه ای در گذشته سبب به وجود آمدن خسرانی غیر قابل جبران شد.این روزگار موسیقیدانان و آهنگسازان به اهمیت نقش سازهای کوبه ای در گروه پی برده اند ولی بیهوده چنگ به آسمان و ریسمان می زنند و سه دف را عمود و دو تنبک را افقی و هشت زنگوله به 4 انگشت آویزان و 2 کوزه بر روی پای و دهل و دمام در کف دست و چهار قاشق آویزان به مچ پای کوبه ای نوازان می کنند تا شاید فرجی رخ دهد .اما تمام این لشکرکشی نمی تواند  فقر ریتم را در موسیقی ما،یک صدم هم جبران کند چنان که همین کشور هند با یک طبلا چنان می کند که این لشکر کشی نوین سازهای کوبه ای در موسیقی ایران نمی توانند انجام دهد که اگر غنای ریتم داشتیم همان تنبک کفایت می کرد.

حال همان سرگذشت تلخ تنبک، به شکلی دیگر، این نوبت گریبان یک ساز دیگر را گرفته است و آن #سه_تار است. سه تار برعکس سایر سازها این روزگار در بین نوازندگان و به خصوص خوانندگان نقش سُس و مکمل غذایی را پیدا کرده است اگر در گذشته هر تصنیف خوانی تنبکی زیر بغل داشت اکنون شاهد آن هستیم که هر خواننده  یک سه تار در دست دارد و بیشتر از آنکه به کار نوازندگی خوانندگان بیاید به کار عکاسی و تصویربرداری و واخون نوازی در حین گروه نوازی سایر نوازندگان می آید.از گذشته نیز ما نوازنده سه تار که ساز تخصصی او باشد نسبت به سایر سازها کم داشته ایم؛ هرمزی،فروتن،عبادی،ذوالفنون و. را می توان از گذشتگان،تنها نوازندگانی دانست که ساز تخصصیشان سه تار بود و از جوانان می توان به مسعود شعاری و بهداد بابایی، سپیده مشکی و .اشاره کرد.سایر نوازندگان سه تار اغلب ساز دیگری ساز اصلیشان است و سه تار هم در کنار آن می نوازند اما این ساز کم صدای مورد علاقه خوانندگان دارد دچار سرگذشتی همچون تنبک می شود و چنان بی صاحاب گشته است که هرکسی که از راه میرسد، میخواهد اولین غلیان  استعداد و نوآوری و خلاقیت خود را چه در نوازندگی چه در ساز سازی بر سر این ساز مظلوم خراب کند. یک نفر با خودشیفتگی تمام دسته گیتار را به آن می بندد و اسم خودش را هم رویش می گذارد. دیگری آکورد های گیتار را با عشوه و دلبری بر آن پیاده می کند آن یکی که شارلاتان محض است و فرنگی کار است و خارجیان را سرکیسه می کند و بر روی سه تار پاتیناژ می رود و صدای #گیتار_الکتریکی از آن خارج می کند. دیگری تشتک نوشابه را مضراب سه تار می کند و بغل دستی اش سیم باغلاما بر آن می بندد کسانی که کمی سنگین ترند حداقل پوست به جانش می اندازند خوانندگان هم؛همچون هنرپیشگان هالیوودی با این سلاح سبک، عکس های قد و نیم قد و عرفانی و اروتیک می اندازند.

شاید نوازندگان #سه_تار باید تا بیش از این دیر نشده است فکری به حال این ساز کنند وگرنه دیر نیست که در آینده رد سه تار را هم می بایست در کشورهای همسایه یافت.

#

پی‌نوشت یادداشت⬇️⬇️⬇️